МУХТАСАРУЛ ВИҚОЯ МАТНИ 1-қисм
11 май 2020 й.
1385 марта ўқилди.
МУХТАСАРУЛ ВИҚОЯ МАТНИ
1-қисм
مَ ن
حَّْمِ اللهِ الر
بِسْ
ا ح لَْ ح م د ه لل رَافه ه ع أَ ح علاَهم الشَّهريعَهة الغَرَّاهء، جَا ه علههَا شَجَرَةً أَ ح صل هَا
ثَابهتٌ وَفَ حرع هَا هفي السَّمَاهء . وَالصَّلاَة وَالسَّلاَم عَلَى رَ سولههه مَُمَّدٍ
أَفحضَه ل الرُّ س ه ل وَاحلأَنحبهيَاهء، وَعَلَى آلههه وَأَ ح صحَابههه نُ وهم ا ه لإقحتهدَاهء
وَا ه لإ ح ه تهدَاهء .
РАҲМАТИ БУ ДУНЁДА ОММАИ МАХЛУҚОТЛАРГА ОХИРАТДА МЎМИНЛАРГА ХОС БЎЛГАН АЛЛОҲНИНГ ИСМИ ИЛА БОШЛАЙМАН
Олий мақом шаръиятнинг байроқларини кўкка кўтарувчи, уни асл-асоси собит, шоҳлари осмонга чўзилган дарахт каби қилган Аллоҳга ҳамд бўлсин! Расуллар ва Набийларнинг энг афзали ҳазрати Муҳаммадга, у кишининг иқтидо қилиш ва ҳидоятга эришиш юлдузлари бўлган аҳллари ва саҳобаларига салоту салом бўлсин!
وَبَ حع د، فَهإنَّ الحعَحبدَ الح متَ وَه سلَ إهلََ ه الله تَ عَالََ بهأَقح وَى الذَّهريعَهة : ع بَ حي د
ه الله بح مَ ح سع وهْ بح ه تَا ه ج الشَّهريعَهة – س هعدَ جَدُّه ، وَأ حه نُحَ ه ج دُّه –
يَ قو ل : قَ ح د أَلَّفَ جَ ه دي وَمَحولاَيَ الحعَاهلِ الرَّبَّاهنُِّ، وَالحعَاهمل الصَّمَدَاهنُِّ،
ب حرهَا ن الشَّهريعَهة وَا ح لَْه ق وَال ه دي هَ، وَاهر ث احلأَنحبهيَاهء وَالح محرسَلهينَ، مَُح مو بح صَ ح دهر الشَّهريعَهة، جَزَاه الله تَ عَالََ عَه نّ وَعَ حَ سَائههر الح م ح سله ه مينَ خَحي رَ
ا ح لَْزَاهء، هلأَ ح ج ه ل ه ححف ه ظي كهتَابَ : هوقَايَة ال هروَايَهة هفي مَسَائهه ل «
.» احلههدَايَهة
وَ هوَ كهتَابٌ لَِح تَ ح كتَ ه ح ح ل عَح ين الزَّمَا ه ن بهثَانهيهه، هفي وَجَازَةه أَلحفَا ه ظهه، مَعَ
ضَحب ه ط مَعَانهيهه . ثَُّ إهه نِ لَمَّا وَجَ ح د ت ق صورَ ههَِهم بَ حع ه ض الح محَ ه صلهينَ عَ حَ
م ح شتَ ه ملاً عَلَى مَا لاَ ب دَّ همحنه ، ،» الح م ح ختَصَرَ « ه ححف ه ظهه اتَََّّ ح ذ ت همحنه هَذَا
،» الح ه وقَايَهة « فَ عَلَحيهه هه بِحف ه ظ ،» احلههدَايَهة « فَمَ حَ أَحَبَّ ا ح سته ح حضَارَ مَسَائهه ل
وَمَ حَ أَ ح عجَلَه الحوَق ح ت فَ حليَ ح صهر ح ف إهلََ ه ححف ه ظ هَذَا الح م ح ختَصَهر ه عنَانَ
الحهعنَايَهة، إهنَّه وَهلُِّ احلههدَايَهة .
(Ҳамду-санодан) Сўнгра: Аллоҳ таолога воситаларнинг энг кучлиси ила боғланувчи банда Убайдуллоҳ ибн Масъуд ибн Тожуш шариъа–бобоси саодатли, (Аллоҳ йўлида) ўзининг қилган ғайрати муваффақиятли бўлсин – дедилар: Мавлойим, олими раббоний, омили самадоний, шаръият, ҳақ ва дин бурҳони (ҳужжати), набийлар ва расуллар меросхўри бўлган бобом Маҳмуд ибн Содруш шариъа – Аллоҳ таоло у кишини менинг ва бошқа барча мусулмонлар номидан яхши мукофот ила тақдирласин – ёд олишим учун “Виқоятур ривоя фи масаилил Ҳидоя” (“Ҳидоя” масалалари ривоятини қўриқлаш) номли китоб таълиф қилдилар. Лафзларининг мухтасарлиги билан бирга маъноларининг кўп нарсани ўз ичига олиши жиҳатидан бу китобнинг мисли ила замон кўзига сурма қўймагандир. (Яъни, замон бундай китоб кўрмагандир). Уни ёд олишни ҳосил қилувчиларнинг баъзиларида ҳимматнинг қусурини кўргач ўша китобдан қолдирса бўлмайдиган нарсаларни ўз ичига олган ушбу “Мухтасар”ни олдим. Бас, кимга “Ҳидоя” масалаларини зеҳнида ҳозир қилиш суюкли бўлса, у “Виқоя”ни ёд олсин. Аммо кимни вақт камлиги шоширса, иноят тизгинини ушбу “Мухтасар”ни ёд олишга йўналтирсин. Албатта Аллоҳ ҳидоят эгасидир!
كهتَا ب الطَّهَارَة ه
)ف رو ض الح و ضوهء (
)ف رو ض الح و ضوهء (
فَ حر ض الح و ضوهء : غَ ح سل الحوَ ح جهه هم الشَّحعهر إهلََ احلأ ذ ه ن وَأَ ح سفَ ه ل
الذَّقَ هَ، وَيَدَيحهه وَهرح جلَحيهه مَعَ همحرفَ قَحيهه وَكَحعبَ حيهه، وَمَ ح س ح ربحه ع رَأح ه سهه، وَ ك ه ل
مَا يَ ح ست ر الحبَشَرَةَ هم الهل ح حيَهة .
ТАҲОРАТ КИТОБИ
Таҳоратнинг фарзлари
Таҳоратнинг фарзлари: юзни сочдан қулоқларгача ва иякнинг энг остигача, икки қўл, икки оёқни тирсак ва тўпиқлари ила ювиш, бошнинг тўртдан бири ва терини тўсиб турган соқолга масҳ тортиш.
) سنَ الح و ضوهء (
وَ سنَّت ه :
الحبهدَايَة بهالتَّ ح سه ميَهة، وَبهغَ ح سه ل يَدَيحهه إهلََ ر ح سغَحيهه ثَلاَثًا لهحل م ح ستَ حيهق ه ظ،
وَال ه سوَا ك، وَغَ ح سل فَ ه مهه به هميَاهٍ كَأَنحهفهه، وَتََّحلهي ل الله ح حيَهة وَاحلأَصَابهه ع،
وَتَ ثحلهي ث الحغَ ح سه ل، وَمَ ح س ح ك ه ل الرَّأح ه س مَرَّةً، وَاحلأ ذ نَ ه ين به مَائههه، وَالن هيَّة ،
وَالتَّ حرتهي ب، وَالح ه ولاَء .
Таҳоратнинг суннатлари
Тасмия ила бошлаш, уйқудан турган киши учун икки қўлини кафтигача уч маротаба ювиш, мисвок қилиш, оғзини ва бурнини ҳар гал янги сув ила ювиш, бармоқлар ва соқолни тахлил қилиш, (ҳар аъзони) ювишни уч маротабадан қилиш, бутун бошга бир маротаба масҳ тортиш, икки қулоқни (бошга масҳ тортишдан) қолган сув ила масҳ қилиш, ният, тартиб, кетма-кетлик.
)وَ م ح ستَحَبُّه (
وَ م ح ستَحَبُّه : التَّ يَا م ، وَمَ ح س ح الرَّقَ بَهة .
Мустаҳаби
Унинг мустаҳаби: (Икталик аъзоларда ювишни) Ўнгдан бошлаш ва гарданга (бўйин орқаси) масҳ тортиш.
)نَ وَاقه ض الح و ضوهء (
وَنَاقه ضه : مَا خَرَجَ هم السَّبهيلَحه ين أَحو غَحه يْهه إه ح ن كَانَ نََُسًا سَالَ
إهلََ مَا ي طَهَّ ر، وَالحقَ ح ىء مًَْا رَقهيقًا إه ه ن ا ح حَْرَّ بههه الحب زَا ق، لاَ هإ ه ن ا ح صفَرَّ
بههه، وَغَحي رَه إه ح ن مَلأَ الحفَمَ لاَ بَ حلغَمًا أَ ح صلاً، وَمَا لَحيسَ هبَِدَثٍ لَحيسَ
بهنَجَسٍ . وَنَ حوم متَّ ه كئٍ إهلََ مَا لَحو أ هزيلَ لَسَقَطَ، وَاح ه لإ ح غمَاء ، وَا ح لْ ن و ن،
وَقَ حهقَهَة بَالهغٍ هفي صَلاَةٍ مطحلَقَةٍ، وَالح مبَاشَرَة الحفَا ه حشَة ، لاَ مَسُّ الحمَحرأَهة
وَالذَّكَهر .
Таҳоратни бузувчилар
Уни бузувчилар: икки йўлдан чиқувчилар ёки бошқа ердан нажас бўлган ҳолида чиқиб покланадиган жойга оққан нарса, оғиздан тупукни қизартирувчи – у ила тупук сарғайса, таҳорат бузилмайди - тўқ бўлмаган қон келиши ва ундан (қон) бошқа – балғам қайт қилиш қанчалар кўп бўлмасин таҳоратни бузмайди - оғизни тўлдириб қайт қилинган нарса. Таҳоратни бузмаган нарса
нажас эмас. Олиб қўйилса унга суяниб ухлаган инсон йиқилиб кетадиган даражадаги уйқу, ҳушдан кетиш, ақлдан озиш, мутлоқ намозда балоғатга етганнинг кулиши, яланғоч бадани бир-бирига шаҳват ила тегиши. Аёлни ва закарни (шаҳватсиз) ушлаш эмас (таҳоратни бузмайди).
وفَ حر ض الحغ ح سهل
غَ ح سل فَ ه مهه وَأَنحهفهه وَ ك ه ل الحبَدَ ه ن .
Ғуслнинг фарзи
Оғзини, бурнини ва бутун баданини ювиш.
) سنَ الحغ ح سه ل (
وَ سنَّت ه : أَ ح ن يَ غح ه سلَ يَدَيحهه وَفَ حرجَه ، وَي هزيلَ النَّجَاسَةَ، ثَُّ يَ تَ وَضَّأَ إهلاَّ
هرح جلَحيهه، ثَُّ ي هفيضَ الحمَاءَ عَلَى بَدَنههه ثَلاَثًا، ثَُّ يَ غح ه سلَ هرح جلَحيهه لاَ هفي
الح م ح ستَ حن قَ ه ع . وَيَ ح كهفي لهذَا ه ت الضَّهفيْةَه أَ ح ن ابح تَلَّ أَ ح صل هَا.
Ғуслнинг суннатлари
Суннатлари: икки қўлини ва фаржини ювиш, нажосатни кетказиш, сўнгра оёқларини ювмай таҳорат қилиш, сўнгра баданига уч маротаба сув қуйиш, сўнгра сув тўпланмаган жойда оёқларини ювиш. Сочи ўрилган аёл учун ўрамнинг аслини ҳўллаши кифоя қилади.
) موه جبَا ت الحغ ح سه ل (
وَ موه جب ه : إهنح زَا ل مَه نّ هذي فَْحقٍ وَشَحهوَةٍ ه عحندَ ا ه لإنحهفصَاهل، وَغَحيبَة
حَشَفَةٍ هفي ق ب لٍ أَحو ب رٍ، عَلَى الحفَا ه ع ه ل وَالحمَحفع وهل بههه، وَ رحؤيَة
الح م ح ستَ حيهق ه ظ الحمَهنَّّ أَحو الحمَ ح ذيَ، وَانحهقطَاع ا ح لَْحي ه ض وَالن هفَا ه س، لاَ وَ ح طء
بَ ههيمَةٍ بهلاَ إهنح زَالٍ . وَ س لهحل ج معَهة، وَالحهع يدَي هَ وَاح ه لإ ح حرَاهم وَعَرَفَة .
Ғуслни вожиб қилувчилар
Вожиб қилувчилар: чиқишда кескинлик ва шаҳват ила маний нозил қилиш, закар учини олдга ёки орқага ғойиб бўлиши қилувчи ва қилинувчига, уйқудан турган одам маний
ёки мазий кўриши, ҳайз ва нифоснинг тугаши. Ҳайвонга яқинлик қилиб маний нозил қилмаса ғусл вожиб бўлмайди. Жумъа, икки ҳайит, эҳром ва ҳажда арафа учун ғусл қилиш суннатдир.
)أَقحسَام الحهميَاه ه(
وَيَ تَ وَضَّأ به مَاهء السَّمَاهء وَاحلأَحر ه ض، وَإه ح ن تَ غَيَّ رَ بهالح م ح ك ه ث، أَهو
ا ح ختَ لَطَ بههه طَاههرٌ، إهلاَّ هإذَا أَ ح خرَجَه عَ حَ طَحب ه ع الحمَاهء ، أَحو غَيَّ رَه طَحبخًا،
وَ هوَ هم مَّا لاَ ي حقصَ د بههه النَّظَافَة . وَهإ ه ن ا ح ختَ لَطَ بههه نََُسٌ، فَهإ ح ن كَانَ
جَاهريًا أَحو عَ ح شرًا هفي عَ ح شرٍ، لاَ تَ حنحَ ه س ر أَحر ضه بهالحغَحر ه ف : لاَ يَ حنجَ س،
إهلاَّ إهذَا غَيَّ رَ طَحعمَه أَحو لَحونَه أَحو هري ه ، وَإه ح ن لَِح يَ ك حَ يَ حن ج س . وَلاَ بَأحسَ
به مَحو ه ت مَائه ه ي الحمَحولهه د، وَمَا لَحيسَ لَه مٌَْ سَائهل . وَلاَ يَ تَ وَضَّأ به مَاءٍ
ا ح عت ه صرَ هم حَ شَجَرٍ أَحو ثَ مَرٍ، وَلاَ ب همَاءٍ ا ح ست حع ه ملَ له قحربَةٍ أَحو رَفحهع
حَدَثٍ .
Сув қисмлари
Осмон ва ер сувлари ила таҳорат олинади.
Ушбу сувлар узоқ туриш ила ўзгарган бўлса ҳам ёки унга пок нарса аралашган бўлса ҳам. Аммо у ила покланиш қасд қилинмайдиган нарса бўлиб уни сувлик табиятидан чиқариб юборса ёки сувни пишириш ила ўзгартирса, жоиз эмас. Нажас аралашган сув оқувчи сув бўлса ёки (турган жойи) ўн зироъга ўн зироъ бўлиб (бир зироъ = 61,6) ҳовучлаб сув олинганда ости очилиб қоладиган даражада бўлмаса, сув нажас бўлмайди. Аммо шу ҳолатда таъми ёки ранги ёки ҳиди ўзгарса ёки (турган жойи) ўн зироъга ўн зироъ бўлмаганда нажас аралашса, сув нажас бўлади. Туғилиши сувда бўлган ва оқувчи қони бўлмаганнинг сувда ўлишида ҳеч нарса йўқ. Дарахтдан ёки мевадан сиқиб олинган сувдан таҳорат олмайди. Шунингдек қурбат учун ёки нопокликни кетказиш учун ишлатилган сувдан ҳам таҳорат олмайди.
)أَ ح حكَا م ال ه دبَاغَهة (
وَ كلُّ إههَابٍ بهغَ فَ قَ ح د طَ هرَ . إهلاَّ ه جحلدَ ا ح لْهحنهزيهر وَاحلآ هَْم ه ي . وَمَا
طَ هرَ ه جحل ده بهال ه دبَ ه غ طَ هرَ بهالذَّكَاةه، وَكَذَا لَْح مه وَإه ح ن لَِح ي حؤكَ ح ل، وَمَا لاَ
فَلا . وَشَحع ر الحمَحيتَهة وَعَظح مهَا )وَه سنُّ هَا( وَعَصَب هَا طَاههرٌ، وَكَذَا
لهحه لْنحسَا ه ن .
Давоми бор...
МУХТАСАРУЛ ВИҚОЯ МАТНИ
китобидан
«орқага
