КОРРУПЦИЯ – КЕЛАЖАККА ТАҲДИД
06 март 2025 й.
89 марта ўқилди.
КОРРУПЦИЯ – КЕЛАЖАККА ТАҲДИД
Жамиятнинг ривожланишида адолат, қонун устуворлиги ва тенглик муҳим омиллар ҳисобланади. Бироқ, коррупция бу асосий тамойилларни издан чиқарадиган, иқтисодий ва ижтимоий тараққиётни секинлаштирадиган хавфли иллатдир. У нафақат ҳозирги кун учун, балки келажак авлод учун ҳам катта таҳдид туғдиради. Шу боис, бу муаммони чуқур таҳлил қилиш, унинг оқибатлари ва унга қарши кураш чораларини муҳокама қилиш зарур.
Коррупция нима ва у қандай ишлайди?
Коррупция – мансабдор шахсларнинг шахсий манфаатларини кўзлаб қонунбузарликка йўл қўйиши, порахўрлик, тажовузкорлик ва ҳокимиятдан суистеъмол қилиш ҳолатлари билан тавсифланади. Унинг кўринишлари турлича бўлиб, улар қуйидагиларни ўз ичига олади:
- Порахўрлик – хизмат ёки мансабдор шахснинг қонунга хилоф равишда шахсий манфаати учун пора олиши.
- Таниш-билишчилик (непотизм) – давлат ва хусусий секторда иш ўринларини мериток-ратия асосида эмас, балки қариндош-уруғчилик ва шахсий алоқалар асосида тақсимлаш.
- Мансаб ваколатларини суиистеъмол қилиш – мансабдор шахсларнинг шахсий ёки гуруҳий манфаатлар учун қонунбузарликка йўл қўйиши.
- Хуфёна иқтисодиёт – расмий назоратдан ташқарида амалга ошириладиган ноқонуний тижорат ва молиявий операциялар ва ҳоказолар.
Бу иллат жамиятнинг барча қатламларига таъсир ўтказади ва унинг ривожланишига жиддий тўсиқ қўяди.
Коррупциянинг оқибатлари
Коррупциянинг таъсири кенг қамровли бўлиб, у давлат институтларидан тортиб иқтисодиёт ва таълим соҳаларигача турли жабҳаларда акс этади.
1. Иқтисодий ночорлик ва давлат молиявий йўқотишлари, коррупция давлат бюджетини емира олади. Порахўрлик ва мансабдор шахсларнинг ноқонуний ҳаракатлари давлат ресурсларини самарасиз сарфлашга олиб келади. Шунингдек, чет эллик инвесторлар коррупция мавжуд бўлган давлатларга сармоя киритишдан қочади, бу эса иқтисодий ўсишга тўсқинлик қилади.
2. Ижтимоий беқарорлик ва адолатсизлик, коррупция жамиятда тенгсизликни кучайтиради. Оддий фуқаролар қонунларни бузмасдан, ҳалол йўл билан муваффақиятга эриша олмасликларидан шикоят қиладилар. Бу эса давлатга нисбатан ишончни сусайтириб, норозилик кайфиятини кучайтиради.
3. Таҳсил ва тиббиёт тизимига салбий таъсир, коррупция таълим ва тиббиёт тизимида ҳам кенг тарқалган бўлса, малакали кадрлар етишиб чиқиш жараёни секинлашади. Ўқитувчилар ва шифокорларнинг пора эвазига лицензия ёки диплом олганлиги жамиятга малакасиз мутахассисларни тақдим этади. Бу эса жамиятнинг интеллектуал ва соғлиқ даражасига салбий таъсир кўрсатади.
4. Қонун устуворлигига путур етказади, коррупция ҳукмрон бўлган жамиятларда қонун фақат қоғозда қолади. Жиноятчилар жазодан қутилиб кетади, ҳалол фуқаролар эса ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилишда қийинчиликка дуч келадилар. Натижада, қонунлар ишламайдиган, манфаатлар учун сотиладиган тизим вужудга келади.
Коррупцияга қарши кураш усуллари, коррупцияга қарши самарали курашиш учун қатъий чоралар кўриш зарур. Қуйида унинг олдини олиш ва камайтириш учун муҳим стратегиялар келтирилган:
1. Қонунчиликни мустаҳкамлаш ва очиқликни таъминлаш.
2. Ҳисобдорлик ва жазо муқаррарлигини ошириш.
3. Ахборот технологияларидан кенг фойдаланиш ва давлат хизматларини рақамлаштириш.
4. Жамоатчилик назоратини кучайтириш.
5. Тарбия ва маърифат ишларини кучайтириш.
Коррупция – ҳар қандай жамият учун улкан хавф. У иқтисодиётни издан чиқаради, ижтимоий адолатни бузади ва давлатга бўлган ишончни пасайтиради. Шу боис, коррупцияга қарши кураш нафақат ҳукумат, балки бутун жамиятнинг вазифаси бўлиши керак. Қонун устуворлиги, шаффофлик ва адолат тамойилларини мустаҳкамлаш орқали келажак авлод учун пок ва ривожланган жамиятни барпо этишимиз мумкин.
Хулоса ўрнида шуни таъкидлаш жоизки, коррупция кеча ёки бугун пайдо бўлган иллат эмас, унинг илдизлари узоқ тарихга бориб тақалади. Чунки, инсонда нафс бор экан, албатта уни ёмон йўлга бошлайди. Шу маънода, коррупцияга қарши курашишдан кўра, уни олдини олиш афзал бўлиб, бу курашда ҳар биримиз давлат ва жамият олдида, керак бўлса виждонимиз олдида масъул эканлигимизни унутмаслигмиз керак.
МуҳаммадАчилов,
ЎМИ Бухоро вилоят вакиллиги ҳуқуқшуноси
«орқага
