Қуръонни тўғри англаш учун ҳадисга таянишдан ўзга чора йўқ.
27 март 2025 й.
«орқага
178 марта ўқилди.
Қуръонни тўғри англаш учун ҳадисга таянишдан ўзга чора йўқ.
Ҳадислар Қуръонни тўғри тушуниш ва ундан ҳаётда қандай фойдаланиш бўйича муҳим манбаалардан бири саналади. Чунки, Қуръоннинг кўпчилик оятлари умумий ва рамзий мазмунда бўлиб, уларнинг маъносини тўлиқ англаш учун ҳадислардан фойдаланиш керак. Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.)нинг сўзлари ва амаллари (хадислар) Қуръонга боғлиқ тушунчаларни аниқлашда ёрдам беради.
Шунингдек, ҳадислар Қуръоннинг баъзи оятларини аниқлаш, тафсир қилиш ва амалга ошириш бўйича йўл-йўриқлар беради. Масалан, намознинг ривояти ва унга бўлган муносабат, зиёрат қилиш тартиблари ва бошқа ибодатлар ҳақида Қуръонда тўлиқ баён қилинмаган жойлар бўлиши мумкин, шунинг учун ҳадислар бу нуқталарда аниқлик киритади.
Бироқ, Қуръоннинг ўзи мустақил ва ягона манбаа ҳисобланади. Ҳадислар Қуръоннинг таълимотларини тўлдириш ва тушунишда ёрдам берадиган муҳим воситадир.
Қуръондан оят: Нисо сураси, 103 - оят
فَإِذَا قَضَيْتُمُ ٱلصَّلَوٰةَ فَٱذْكُرُوا۟ ٱللَّهَ قِيَٰمًا وَقُعُودًا وَعَلَىٰ جُنُوبِكُمْ فَإِذَا ٱطْمَأْنَنتُمْ فَأَقِيمُوا۟ ٱلصَّلَوٰةَ إِنَّ ٱلصَّلَوٰةَ كَانَتْ عَلَى ٱلْمُؤْمِنِينَ كِتَٰبًا مَّوْقُوتًا
Намозни адо этганингиздан сўнг Аллоҳни турган, ўтирган ва ёнбошлаган ҳолингизда эсланг. Хотиржам бўлганингизда намозни тўлиқ адо этинг. Албатта, намоз мўминларга вақтида фарз қилингандир. (Ҳар вақтда ҳам, ҳар намоздан кейин ҳам Аллоҳни зикир этиш тарғиб қилинади. Аммо бу ояти каримада бу иш ҳавф намозидан кейин, айниқса, зарур экани таъкидланмоқда. Ўтирганда ҳам, турганда ҳам, ёнбошлаганда ҳам, яъни, ҳамма ҳолатларда Аллоҳ таолони зикр қилиб, ундан душман билан бўладиган жангда ғалаба-нусрат сўралади.)
Бақара сураси, 183 - оят
يَٰأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ كُتِبَ عَلَيْكُمُ ٱلصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
Эй иймон келтирганлар! Сизлардан аввалгиларга фарз қилганидек, сизларга ҳам рўза фарз қилинди. Шоядки тақводор бўлсангиз.
Қуръонни тўғри англаш учун ҳадисга таянишнинг муҳимлигини кўрсатиш учун бир неча мисол келтириш мумкин.
1. Намозни тўғри ўқиш: Қуръонда намознинг мазмуни ва унинг аҳамиятига тўғри ишоралар бор (масалан, "Албатта Намоз мўминларга вақтида фарз қилингандир " (Нисо 103 оят)), лекин намознинг қандай ўқилиш тартибини аниқлаш учун ҳадисларга таянганимиз маъқул. Пайғамбаримиз (с.а.в.) намозни қандай ўқишни аниқ кўрсатиб берганлар, масалан, намознинг рикуъ ва сужуд ҳолатлари, қироатнинг тўғри тартиби вақтда амаллари ҳақида ҳадислар орқали маълумот оламиз.
2. Закотнинг нисоби ва шакли: Қуръонда закот ҳақида аниқ тушунчалар берилган, лекин закот беришнинг аниқ шакллари ва нисоби (қанча пулдан, молдан закот бериш керак) ҳадислар орқали келган. Пайғамбаримиз (с.а.в.) закотнинг қайси мулклардан ва қанча миқдорда берилиши кераклигини аниқлаштирган. Масалан, бирор маълум турдаги моллар учун қанча закот бериш кераклиги, қайси турдаги моллар закотга тушишини ҳадислар орқали билиш мумкин.
3. Рамазон ойида рўза тўғрисидаги ҳадислар: Қуръонда рўза тутиш билан боғлиқ баъзи умумий таълимотлар бор (масалан, "Эй иймон келтирганлар! Сизлардан аввалгиларга фарз қилганидек, сизларга ҳам рўза фарз қилинди...." (Бақара 183 оят)), аммо рўзанинг тўғри амаллари, ният қилиш тартиби, кундузги егуликни қандай танлаш ва бошқа амаллар ҳадисларда аниқ баён қилинган.
Бу мисоллар Қуръоннинг асосий тамойилларини тўғри тушуниш ва уларни ҳаётга татбиқ қилишда ҳадислар қанчалик муҳим рол ўйнашига яқиндан намоён бўлади.
Салоҳиддин Кароматов,
Бухоро шаҳар “Тагбандбафон” жомеъ масжиди имом-хатиби
